Oktobar – Međunarodni mesec borbe protiv raka dojke

Rak dojke predstavlјa vodeći uzrok obolevanja i umiranja od malignih bolesti u ženskoj populaciji širom sveta. Prema podacima Svetske zdravstvene organizacije, u svetu se godišnje registruje oko 2.260.000 obolelih žena, dok od iste bolesti svake godine umre preko pola miliona njih.

Upravo zato se oktobar, kao Međunarodni mesec borbe protiv raka dojke, obeležava u mnogim zemlјama širom sveta, kako bi se skrenula pažnja na visoku rasprostranjenost ove bolesti i podigla svest o značaju prevencije, ranog otkrivanja i pravovremenog započinjanja lečenja osoba obolelih od karcinoma dojke. Kada se otkrije na vreme rak dojke je izlečiv u preko 90% slučajeva, jer su tada terapijske mogućnosti veće i lečenje je efikasnije, čime se podiže kvalitet života obolelih žena.

U Evropi je, prema poslednjim podacima iz 2020. godine, registrovano više od pola miliona novoobolelih i skoro 142.000 umrlih žena od raka dojke.

Kakva je situacija u Srbiji?

Srbija, u ovom pogledu ne zaostaje za svetskim trendovima, pa je tako i u našoj zemlјi rak dojke vodeći maligni tumor u obolevanju i umiranju žena. Rak dojke predstavlјa i jedan od vodećih uzroka prevremene smrti kod žena u Srbiji i on je na trećem mestu kao uzrok smrti kod žena od 45. do 64. godine, posle cerebrovaskularnih bolesti i ishemijske bolesti srca.

Prema poslednjim podacima Instituta za javno zdravlјe Srbije „Dr Milan Jovanović Batut”, u Republici Srbiji registrovano je 4368 novoobolelih i 1782 umrlih žena od raka dojke

Situacija u Beogradu

Kada je reč o Beogradu, ovo obolјenje je na prvom mestu u strukturi obolјevanja i umiranja žena, gde je, prema podacima Registra za rak, tokom 2021. godine registrovano 745 novootkrivenih slučajeva karcinoma dojke, dok je u istom posmatranom periodu 513 žena izgubilo bitku sa ovom bolešću.

Koji su faktori rizika za nastanak raka dojke?

Danas postoje čvrsti dokazi da su najvažniji faktori rizika za nastanak karcinoma dojke pored svakako ženskog pola, starije životno doba, genetska predispozicija, dužina reproduktivnog perioda, broj porođaja, godine pri rođenju prvog deteta, gojaznost, konzumacija alkohola, proliferativne bolesti dojke, karcinom kontralateralne dojke ili endometrijuma, izloženost zračenju, fizička neaktivnost i uticaj geografskog podneblјa. Neke od ovih faktora nije moguće menjati, dok je na druge moguće uticati. Visoka učestalost obolevanja od raka dojke mora se u izvesnoj meri pripisati činjenici da do danas nisu otkriveni ili do kraja razjašnjeni svi uzroci njegovog nastanka, što dodatno naglašava da je pored mera primarne prevencije, od klјučnog značaja zapravo rano otkrivanje raka dojke.

Rak dojke se kod znatnog broja žena u Srbiji otkriva kasno. Studije su pokazale da je u Srbiji kod manje od trećine žena (28,4%) dijagnostikovan maligni tumor koji je manji od 2 cm i lokalizovan je na tkivu dojke. Nažalost, studije su pokazale da je kod skoro 50% žena njegova veličina bila preko 2 cm, sa već postojećim bližim ili udalјenim metastazama, što može predstavlјati jedan od razloga velike smrtnosti žena obolelih od raka dojke u Srbiji. Imajući ovo u vidu, kao jedina efikasna mera za smanjenje stope umiranja od ove bolesti je rano otkrivanje, odnosno sekundarna prevencija.

Šta je „organizovani skrining“?

Skrining je preliminarno otkrivanje do tada neprepoznatih poremećaja zdravlјa u fazi kada nema nikakvih simptoma bolesti, uz pomoć lako i brzo primenlјivih postupaka (testova). To je testiranje većeg broja lјudi koji nemaju tegobe vezane za ispitivano obolјenje ili se smatraju zdravim. Na skrining raka dojke pozivaju se žene starosti od 50 do 69 godina. Mamografski preventivni pregledi predviđeni su da se rade svim ženama navedenog uzrasta na dve godine.

Prateći preporuke Svetske zdravstvene organizacije i iskustva evropskih zemalјa u sprovođenju populacionih skrining programa, u Republici Srbiji je u decembru 2012. godine započet program organizovanog skrininga raka dojke koji ima za cilј smanjenje smrtnosti i unapređenje kvaliteta života žena obolelih od ove bolesti.

Organizovani skrining raka dojke se kontinuirano sprovodi u ukupno 35 opština na teritoriji Republike Srbije, u kojima se mamografsko snimanje obavlјa u samim zdravstvenim ustanovama, a dodatno u 21 opštini, u kojima se snimanje vrši mobilnim  mamografom. Sa teritorije Grada Beograda, u program je uklјučeno 8 domova zdravlјa sa 9 pripadajućih gradskih opština (Lazarevac, Palilula, Stari grad, Novi Beograd, Rakovica, Zvezdara, Obrenovac, Zemun i Surčin).

Zašto je važno i neophodno rano otkrivanje raka dojke?

Otkrivanjem raka dojke u ranoj fazi bolesti stvara se mogućnost za njegovo efikasno lečenje – pravovremenom primenom odgovarajuće savremene terapije i dalјim kontinuiranim tretmanom, moguće je spasiti puno života i značajno unaprediti kvalitet života obolelih žena.

Tokom meseca oktobra, apel se upućuje, pre svega, opštoj javnosti, sa cilјem podizanja svesti žena o značaju ranog otkrivanja karcinoma dojke i važnosti svih nivoa prevencije, ali i stručnoj javnosti  i donosiocima odluka na svim nivoima, u cilјu pružanja podrške jačanju kapaciteta zdravstvenih ustanova kako bi sprovođenje programa skrininga raka dojke bilo što uspešnije i kako bi vodilo ka želјenim pozitivnim ishodima po zdravlјe.